De effecten van kunstlicht 's nachts en hoe te ontwerpen om dit te verminderen

"Als de sterren slecht één nacht zouden verschijnen in duizend jaren, dan zouden mensen deze herinnering aan de stad van God die hen werd getoond, geloven, vereren en vele generaties lang bewaren!" - Ralph Waldo Emerson (1836)

De meesten van ons kunnen zich de aanblik van een sterrenhemel bijna niet meer voorstellen: de natuurlijke lichtjes van de nachtelijke hemel verspreiden een glinstering hoog in de lucht, het zwakke schijnsel van de roodachtige maan verdwijnt langzaam in het westen, overal zijn sterren van de ene horizon naar de andere en ze dansen wit met tinten oranje, blauw, groen en goud. Het is een schouwspel dat gedurende de gehele menselijke geschiedenis schilders, schrijvers, musici, dichters, verhalenvertellers, filosofen, wetenschappers en dromers heeft geïnspireerd. Het is een schouwspel dat ons altijd heeft geholpen bepalen wat het betekent om mens te zijn. En het is een schouwspel dat, dankzij de lichtvervuiling (ons overmatig gebruik en misbruik van kunstlicht 's nachts), grotendeels verloren is gegaan.

Ik heb geluk gehad. Ik ben opgegroeid in Minnesota en mijn familie heeft een hut bij een meer in het noordelijke deel van de staat. Mijn hele leven lang heb ik dagen of zelfs weken achter elkaar doorgebracht in deze hut en daarom ken ik de aanblik van een echte, natuurlijke nacht. Ik bedoel een nacht zonder kunstlicht dat overal onze blik op de hemel belemmerd. Ik bedoel de Melkweg die zich boven je hoofd uitstrekt, het noorderlicht (Aurora Borealis) dat zijn gordijnen van licht langs de noordelijke horizon laat wapperen, vallende sterren die rechte lijnen in de hemel krassen en maanlicht dat zo helder is dat je er een boek bij zou kunnen lezen.

Toen ik onderzoek deed voor mijn boek The End of the Night (Het einde van de nacht), reisde ik naar plaatsen, zoals de Sahara-woestijn in Marokko en Death Valley in Californië, waar ik nachthemels zag die zo fluwelig waren dat ze bijna onwerkelijk leken. Ik ben ervan overtuigd dat de natuurlijke verlichting van een sterrenhemel en maanlicht van vitaal belang blijft voor onze moderne cultuur. Met zijn vermogen ons te verbazen en ontzag in te boezemen en instincten in ons naar boven te roepen om te fantaseren en te mijmeren, is de nacht met zijn natuurlijke lichtjes een trouwe kameraad, die altijd aanwezig is, wachtend op onze terugkeer. De nacht heeft nog altijd en onverminderd de kracht om onze dromen, overtuigingen en mythen te vormen - als we ons dat maar zouden herinneren.

Fotografie: Adam Mørk

Een steeds helderder planeet

Natuurlijk leven we in een tijd die compleet verschilt van die van Emerson. Vanwege het kunstlicht kennen we de natuurlijke nacht niet meer. Satellietbeelden van de aarde in het donker laten zien dat enorme delen van Noord-Amerika, Europa, het Midden-Oosten en Azië verzadigd zijn met elektrisch licht. Nu het licht van steden en dorpen steeds sterker wordt, hebben zelfs landelijke gebieden veel van hun natuurlijke nacht verloren. Helaas wordt het bijna nergens in onze wereld donkerder en wordt het bijna overal lichter. We hebben wat ooit een van de gewoonste menselijke ervaringen was - naar buiten lopen en oog in oog staan met het universum - veranderd in een van de zeldzaamste ervaringen.

Maar houden onszelf voor de gek als we denken dat lichtvervuiling alleen een probleem is voor mensen die van de sterren houden. Deskundigen schatten bijvoorbeeld dat er jaarlijks wereldwijd meer dan 100 miljard Amerikaanse dollars wordt verspild aan lichtvervuiling. De lichamelijke gezondheid van de mens is in gevaar, evenals de ecosystemen waarop we vertrouwen. En misschien wel het meest verrassende is dat ons intensieve gebruik van kunstlicht, feitelijk onze veiligheid en bescherming vermindert.

Het goede nieuws? Door onze verlichtingsontwerpen en de ontwerpen van onze gebouwen kan de magie van de nacht terugkeren. We kunnen genieten van de voordelen van kunstlicht zonder daarvoor het natuurlijke licht, dat lange tijd de helft van ons leven vormde, op te offeren.

Licht 's nachts - een bedreiging voor de menselijke gezondheid?

Als het gaat om licht 's nachts, leven we in een dynamisch tijdperk. Steeds meer steden vervangen hun elektrische verlichting door ledverlichting (light emitting diodes). Maar op de lange termijn kunnen deze nieuwe lampen de situatie juist verergeren, omdat deze wit licht met een groot aandeel blauw licht bevatten. Dit is het slechtste soort licht voor mensen en andere wezens om 's nachts aan te worden blootgesteld, omdat blauwe golflengtes ons lichaam aansporen om wakker te worden en zo ons circadiaanse ritme, het 24-uurs interne ritme dat de lichamelijke gezondheid van ons lichaam regelt, in de war brengen. Als je ons lichaam als een orkest beschouwt waarin al onze organen een muziekinstrument vertegenwoordigen, is ons circadiaanse ritme de dirigent. Als de dirigent in de war is, heeft dat invloed op het hele orkest.

Ten tweede draagt blootstelling aan kunstlicht 's nachts bij aan slaapstoornissen. In de 21ste eeuw melden steeds meer mensen, vooral degenen die in steden wonen, problemen om voldoende nachtrust of voldoende goede nachtrust te krijgen. Dit gebrek aan slaap speelt een rol bij het ontstaan van ziektes bij velen van ons. Slaaponderzoekers zien een sterk verband tussen 'lang licht' - de toegenomen hoeveelheid kunstlicht in ons leven - en 'korte slaap' - de verminderde hoeveelheid slaap en de verminderde kwaliteit van de slaap. Onderzoekers hebben een gebrek aan slaap in verband gebracht met een verhoogd risico op obesitas, diabetes en depressie.

Ten derde, en dat is misschien wel het meest verontrustend, hebben wetenschappers een verband ontdekt tussen kunstlicht 's nachts en een verhoogd risico op borst- en prostaatkanker. Het blijkt dat we het hormoon melatonine alleen in het donker produceren. Velen noemen dit dan ook het 'duisternishormoon'. De blootstelling aan kunstlicht 's nachts belemmert de productie van dit hormoon. Onderzoekers hebben ontdekt dat een gebrek aan melatonine in de bloedbaan het risico verhoogt dat kankers zich kunnen ontwikkelen of zich verder kunnen ontwikkelen. Er zijn al zoveel andere dingen in onze moderne levens die ons risico op kanker vergroten, waarom zouden we dan onnodig risico's toevoegen door ons 's nachts bloot te stellen aan kunstlicht?

Fotografie: Daniel Blaufuks

Nachtelijke ecosystemen

Lichtvervuiling schaadt ook het milieu. Ongeveer 30 procent van alle gewervelde dieren en meer dan 60 procent van alle ongewervelde dieren zijn nachtdieren en nog veel meer dieren zijn schemeractief (dat wil zeggen: actief in de schemerzone rond zonsopkomst en zonsondergang). Al deze dieren worden bedreigd door ons toenemend gebruik van licht 's nachts. Zoals een Italiaanse wetenschapper me vertelde: "We hebben lichtniveaus die honderden keren hoger zijn dan het natuurlijke niveau gedurende de nacht. Wat zou er gebeuren als we de dag zouden aanpassen en het licht honderd keer zouden verlagen?" Zijn punt is dat je het licht de helft van de tijd niet zonder gevolgen kunt wijzigen.

Een paar voorbeelden van deze gevolgen zijn onder meer de effecten op vogels, zeeschildpadden en insecten. De meeste vogels migreren feitelijk 's nachts en lichtvervuiling verwart hen en trekt hen aan, wat hen in gevaar kan brengen. Vogels botsen tegen lampen aan, cirkelen rond lampen tot ze sterven van uitputting of worden aangetrokken door steden en botsen tegen gebouwen aan. Op dezelfde manier zijn zeeschildpadden in de loop van de honderden miljoenen jaren zodanig geëvolueerd dat ze nu zijn 'geprogrammeerd' om 's nachts op het strand uit hun ei te kruipen en naar het helderste licht aan de horizon te kruipen.

Honderden miljoenen jaren lang waren de helderste lichten de natuurlijke lichten van de maan en de sterren boven de oceaan, maar nu zijn de helderste lichten vaak de hotels en de straatverlichting - en dus kruipen de babyschildpadden nu weg van de oceaan richting hun wisse dood. Tot slot worden insecten in grote aantallen aangetrokken door ons licht, wat voor hen meestal de dood betekent. Een nieuw licht in een gebied dat eerder donker was, trekt insecten naar zich toe en laat ze verdwijnen uit het ecosysteem. Omdat zoveel andere diersoorten afhankelijk zijn van insecten als voedsel, wordt de hele voedselketen geschaad als de insecten sterven. We beginnen nog maar net te begrijpen hoe schadelijk lichtvervuiling is voor het milieu, maar één ding is zeker: het leven op aarde is geëvolueerd met heldere dagen en donkere nachten en elk levend wezen heeft duisternis nodig voor een optimale gezondheid.

Waarom lichter niet altijd beter is

Het is belangrijk om te begrijpen dat licht op zich niet het probleem is – het probleem wordt gevormd door de manier waarop we licht gebruiken. Denk bijvoorbeeld aan de manier waarop felle lichten het lastiger maken voor onze ogen om 's nachts te zien. Dit kan vaak gebeuren wanneer we autorijden, wat het gevaar van een ongeluk kan vergroten. Ook zorgen felle lichten voor schaduwen waar criminelen zich kunnen verbergen. Dit betekent dat ze ons kunnen zien terwijl we over straat lopen, maar dat wij hen niet kunnen zien in de schaduw. En ten slotte creëert fel licht de illusie van veiligheid, zodat we denken dat we veilig zijn terwijl we dat misschien eigenlijk niet zijn.

Niemand zegt dat we 's nachts geen kunstlicht zouden moeten hebben. Maar veel te vaak is ons gebruik van licht 's nachts onverantwoord en verkwistend. Wat we echt nodig hebben, is doordachte en intelligente verlichting die ons helpt 's nachts te zien, zonder dat het licht eenvoudig alle kanten op schijnt.

Fotografie: Adam Mørk

Behoud van de nacht: een strategie

Het goede nieuws is dat het gemakkelijk binnen ons vermogen ligt om lichtvervuiling te controleren.

1. Ten eerste kunnen architecten, planners en lichtontwerpers leren en begrijpen wat het belang is van natuurlijk licht 's nachts en welke problemen lichtvervuiling oplevert. Op basis van hun kennis kunnen zij de natuurlijke verlichting 's nachts benadrukken in hun ontwerpen en de problemen die worden veroorzaakt door overmatig gebruik en misbruik van kunstlicht, zoveel mogelijk beperken.
2. Ten tweede kunnen we onze lampen afschermen. In feite kunnen we daardoor de lichtvervuiling 's nacht eenvoudig met de helft verminderen. Het afschermen van onze lampen betekent: ervoor zorgen dat ze alleen naar de grond schijnen in plaats van in de lucht, in onze ogen of in de ramen van onze buren. Het beste moment om dit te doen is natuurlijk tijdens de installatie van de lampen, door armaturen te kiezen die alleen naar beneden schijnen. We kunnen ook verlichtingsarmaturen kiezen die zo zijn geprogrammeerd dat het licht wordt gedimd of helemaal uit gaat tijdens bepaalde periodes van de nacht.
3. Ten derde kunnen we werken binnen onze gemeenschappen. Wanneer nieuwe lampen deel uitmaken van het ontwerp van een gebouw, kunnen we ervoor zorgen dat het 'nachthemelvriendelijke' lampen zijn die alleen naar de grond schijnen. We kunnen ervoor zorgen dat onze overheid, scholen, bedrijven en steden lampen kiezen die het probleem in elk geval niet vergroten. Er is geen reden om nieuwe lampen te installeren die in de lucht of in onze ogen schijnen. Bij oudere lampen kunnen we eisen dat ze worden afgeschermd of uitgeschakeld. Oude lampen raken uiteindelijk versleten en moeten worden vervangen, dus wij kunnen ervoor zorgen dat ze worden vervangen door lampen die het probleem van lichtvervuiling verminderen in plaats van verergeren.

Al deze acties vereisen eerst het besef dat lichtvervuiling een probleem is. Twintig jaar geleden hadden de meeste mensen nog nooit van het concept 'lichtvervuiling' gehoord, maar dat is snel aan het veranderen. In een tijd van krappe budgetten en toenemende bezorgdheid over klimaatverandering is het aanpakken van lichtvervuiling een relatief eenvoudige manier om geld te besparen en onze ecologische voetafdruk te verkleinen. Steden en dorpen in Europa en de Verenigde Staten lopen voorop in het verminderen van hun gebruik van licht. Zelfs op nationaal niveau wordt er actie ondernomen, want Frankrijk heeft in 2012 voor het hele land verlichtingsvoorschriften ingevoerd om de CO2-uitstoot te verminderen, geld te besparen en de nachtelijke atmosfeer te behouden.

Organisaties, zoals de International Dark-Sky Association, zetten zich in om het bewustzijn omtrent lichtvervuiling wereldwijd te vergroten. Kortom, er zijn heel veel redenen om lichtvervuiling te beperken en vrijwel geen enkele reden om lichtvervuiling uit te breiden. We kunnen kunstlicht op een verantwoordelijke en doordachte manier gebruiken met respect voor de natuurlijke verlichting van de nacht.

Op weg naar een nieuwe cultuur van lichtontwerp

Te vaak vergeten wij als stadsbewoners dat de nacht de helft van ons leven, de helft van onze dag en de helft van de aarde beslaat. Ik geloof dat we allemaal een instinctieve liefde delen voor de schoonheid van de aarde, maar omdat we zo van de natuur zijn vervreemd, zijn we lang niet zo bezorgd over wat er gebeurt als we wellicht wel zouden moeten zijn. We zijn bijvoorbeeld zo vervreemd van de natuurlijke duisternis, dat we ons niet realiseren wat we verliezen als we onze nachten overspoelen met kunstmatig elektrisch licht.

Licht 's nachts is altijd ongelooflijk symbolisch geweest voor de menselijke cultuur. Een licht in de verte kan welkom en warmte, huis en haard betekenen. De natuurlijke lichtjes boven je hoofd kunnen inspiratie en schoonheid betekenen. Maar in een wereld die wordt overspoeld met te veel kunstlicht, is de belangrijkste boodschap die we versturen dat we verkwistend en onnadenkend zijn. Lichtvervuiling weerspiegelt een cultuur die weinig geeft om de magie van de nacht − of, in het algemeen, om ons gebruik van de beperkte hulpbronnen op aarde.

Aan de andere kant vormen bouw- en verlichtingsontwerpen die het natuurlijke licht van de nacht verwelkomen, die kunstlicht tot een minimum beperken, die zorgvuldig en intelligent verlicht zijn, een afspiegeling van een cultuur die erkent dat de hulpbronnen van de wereld moeten worden beschermd. Wanneer we onze nachten met zorg en aandacht verlichten, versterken we de schoonheid van de steden en dorpen waarin we leven en zorgen we ervoor dat mensen de magie van de nacht weer kunnen beleven.